Δυσλεξία ορισμός - διάγνωση - συμπτώματα
Τι είναι δυσλεξία;
Η δυσλεξία ανήκει σε μία συγκεκριμένη υπο-ομάδα των μαθησιακών δυσκολιών, χαρακτηριστικό της οποίας είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στην ανάγνωση, στον γραπτό λόγο, στην ορθογραφία και στις μαθηματικές ικανότητες, είτε μεμονωμένα είτε συνδυαστικά. Υπάρχουν τρεις μορφές δυσλεξίας, η οπτική, η ακουστική και η μικτή δυσλεξία . Τα παιδιά με δυσλεξία εκτός από τα ελλείμματα που παρουσιάζουν στις βασικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής μπορεί να παρουσιάζουν και δευτερογενείς δυσκολίες τόσο σε κοινωνικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο ενώ το νοητικό τους δυναμικό είναι κανονικό ή ακόμη και μεγαλύτερο από το φυσιολογικό και δεν σχετίζεται με την σχολική επίδοσή τους .
Η αντιμετώπιση της δυσλεξίας βασίζεται στην έγκυρη και έγκαιρη διάγνωσή της καθώς και στην εφαρμογή κατάλληλων παρεμβατικών προγραμμάτων . Η δυσλεξία εκδηλώνεται σε κάθε παιδί διαφορετικά, με διαφορετικό βαθμό σοβαρότητας και διαφορετική μορφή.
Διάγνωση της δυσλεξίας
Όταν το οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον ή ο παιδίατρος αναγνωρίσει κάποια χαρακτηριστικά συμπτώματα δυσλεξίας τότε οι γονείς θα πρέπει να απευθυνθούν σε Ειδικούς Κρατικούς Φορείς για την διάγνωση και αντιμετώπισή της. Οι φορείς αυτοί είναι τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα Δημόσιων Νοσοκομείων, τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας (ΚΨΥ) και τα Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ) στα οποία γίνεται δωρεάν η διάγνωση και η αξιολόγηση των μαθησιακών δυσκολιών των παιδιών και έχει νόμιμη ισχύ. Βέβαια από την στιγμή που οι γονείς καταθέσουν την αίτηση μέχρι να γίνει η αξιολόγηση από τους κρατικούς φορείς μπορεί να περάσει αρκετός καιρός. Για το λόγο αυτό οι γονείς θα πρέπει να κινηθούν έγκαιρα ώστε να γίνει η ανίχνευση των δυσκολιών και να προβούν στην πρώιμη παρέμβαση με σκοπό την άμβλυνσή τους. Υπάρχουν και ιδιωτικοί φορείς όπου οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν, έχοντας άμεση αξιολόγηση χωρίς όμως η διάγνωση αυτή να μπορεί να κατατεθεί στην πρωτοβάθμια ή δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Συμπτώματα Δυσλεξίας
Η δυσλεξία είναι πρόκληση εφ’ όρου ζωής για το άτομο, δεν εξαλείφεται αλλά οι δυσκολίες της μπορούν να μειωθούν μέσω διάφορων στρατηγικών αντιμετώπισης. Τα συμπτώματα της δυσλεξίας διαφέρουν ανά ηλικία και εκδηλώνεται διαφορετικά σε κάθε παιδί, αν και έχει μια ενιαία μορφή. Γενικά τα παιδιά με δυσλεξία παρουσιάζουν δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση λέξεων, στη φωνολογική επεξεργασία, στην ανάγνωση, στη γραφή, στην ορθογραφία, στη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη μνήμη, στον συντονισμό, στην οργάνωση και στη διαδικασία πρόσληψης πληροφοριών.
Συμπτώματα στην προσχολική ηλικία
Δυσκολία στη διάκριση δεξιού-αριστερού και σύγχυση ως προς το κυρίαρχο χέρι-πόδι-μάτι.
Δυσκολία στον προσανατολισμό (ανατολικά – δυτικά) και στην αντίληψη της έννοιας του χώρου και του χρόνου.
Δυσκολία στην εκμάθηση των ημερών της εβδομάδας, των αριθμών, των χρωμάτων, των σχημάτων, του αλφάβητου, ονομάτων και χρονολογιών.
Δυσκολία στον συλλαβισμό των λέξεων, στην προφορά τρισύλλαβων και πολυσύλλαβων λέξεων και στη γραφή του ονόματός του.
Καθυστέρηση στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου του και στη σωστή χρήση των λέξεων.
Δυσκολία στην εξιστόρηση γεγονότων με λογική αλληλουχία.
Δυσκολία στην επανάληψη λέξεων και αριθμών με αντίστροφη σειρά.
Δυσκολία στην απαγγελία και αποστήθιση ποιημάτων και λέξεων με ομοιοκαταληξία.
Καθυστέρηση στην ανάπτυξη λεπτών κινητικών δεξιοτήτων όπως στο να μπορέσει να κρατήσει σωστά το μολύβι, να χρησιμοποιεί το ψαλίδι, να δέσει τα παπούτσια του ή να κουμπώσει τη ζακέτα του.
Δυσκολία στον συντονισμό των πράξεων όπως να πιάνει-πετάει-κλωτσάει μια μπάλα, στο βηματισμό κτλ.
Δυσκολία στην οπτική μνήμη.
Δυσκολία στην αντιστοιχία οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων.
Ενδεχόμενη υπερκινητικότητα ή κινητική αδεξιότητα.
• Συμπτώματα κατά τη σχολική ζωή
Δυσκολίες στην αναγνωστική ικανότητα:
Το παιδί διαβάζει αρκετά αργά, χωρίς ρυθμό και πολλές φορές συλλαβίζει.
Παρουσιάζει δυσκολία στη διάκριση γραμμάτων που μοιάζουν οπτικά π.χ. μπερδεύουν το «ο» με το «α» ή ακουστικά π.χ. Β-Φ, Δ-Θ, Γ-Χ.
Κάνει αντιστροφή ή αντιμετάθεση γραμμάτων π.χ. διαβάζει «της» αντί «στη», «χα» αντί για «αχ».
Δυσκολία στον διαχωρισμό γραμμάτων και αριθμών π.χ. ε-3, οι-10.
Παρεμβάλει ή παραλείπει γράμματα και συλλαβές κατά την ανάγνωση των λέξεων.
Αντικατάσταση λέξεων με άλλες παρόμοιας σημασίας.
Επαναλαμβάνει συλλαβές ή λέξεις.
Δυσκολία στην ανάγνωση και προφορά ασυνήθιστων λέξεων.
Δυσκολία στην ανάγνωση λέξεων με φωνηεντικά και συμφωνικά συμπλέγματα.
Δυσκολεύεται να κατανοήσει το κείμενο το οποίο διάβασε λόγο των δυσκολίων του.
Δυσκολίες στον γραπτό λόγο:
Η γραφή του μπορεί να είναι δυσανάγνωστη και χαρακτηρίζεται από αρκετά ορθογραφικά λάθη.
Οι λέξεις δεν είναι ευθυγραμμισμένες πάνω στο χαρτί και δεν τηρούνται τα σωστά όρια μεταξύ των λέξεων.
Τα γράμματα ή οι λέξεις είναι γραμμένες με καθρεπτική μορφή.
Παρεμβολή κεφαλαίου γράμματος ανάμεσα στα μικρά.
Δεν τηρούνται τα σημεία στίξης.
Παραλείπει, επαναλαμβάνει ή αντιμεταθέτει γράμματα.
Δυσκολεύεται στη γραφή λέξεων με συμπλέγματα.
Αδυναμία στην σωστή αντιγραφή γραμμάτων και λέξεων.
Δυσκολεύεται στη γραπτή δομή και διατύπωση του λόγου π.χ. δυσκολεύεται να γράψει μια παράγραφο με συνοχή.
Δυσκολεύεται να θυμηθεί τους κανόνες της γραμματικής.
Δυσκολίες στα μαθηματικά:
Συγχέει τα οπτικά όμοια μαθηματικά σύμβολα π.χ. + και Χ , - και = .
Δυσκολεύεται στην αναγνώριση όμοιων οπτικά αριθμών π.χ. 6 και 9 .
Μετράει με τα δάχτυλα γιατί δυσκολεύεται στους νοερούς υπολογισμούς.
Δυσκολεύεται στην εκμάθηση του πολλαπλασιασμού.
Δε κατανοεί ένα μαθηματικό πρόβλημα και δυσκολεύεται στη μαθηματική σκέψη.
Σε γενικές γραμμές, η εικόνα που εκπέμπει ένα παιδί με δυσλεξία είναι ενός οκνηρού, μη υπάκουου παιδιού, που αφήνει συνήθως απογοητευμένο τον εαυτό του, τους γονείς και τους δασκάλους του. Είναι φορές δε που αποδίδει μια επιτυχία του στην τύχη, ή στην ευκολία της εργασίας που του έχει δοθεί. Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και προκαταβολικό άγχος για τη μάθηση που ελέγχεται μέσω της ανάγνωσης και της γραφής. Επίσης, η κατά κανόνα μικρής διάρκειας και έκτασης μνήμη, η δυσκολία της εκμάθησης της ώρας και η αίσθηση του χρόνου το δυσκολεύει στην οργάνωση της μελέτης τους και του δημιουργεί ασυνέπεια στο πρόγραμμά του και στην επικέντρωση της προσοχής του. Επιπλέον χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσει μία άσκηση και αποφεύγει τα διαγωνίσματα. Αδιαφορεί για τα βιβλία αφού σκέφτεται με εικόνες και όχι με λέξεις.
Νασια Μπρατσόλη
Εκπαιδευτικός- Ειδικη Παιδαγωγός